Artikel Volkskrant: “Kloof tussen Schönberg en MTV”

Geplaatst artikel in de Volkskrant op 21-10-2010 (Opinie) in discussie over bezuinigingen over Nederlands muziekleven
Kloof tussen Schönberg en MTV (kreeg in krant als titel ‘Schönberg moet je leren luisteren’)

Diederik Boomsma stelt terecht dat veel kunst niet meer bij de beleving van de mensen aansluit. Hij stelt daarbij dat de elite dit zelf zo gewild zou hebben en dat de subsidiecultuur deze ontwikkeling in stand houdt. Hij noemt o.a. de muziek van Schönberg die volgens deze gedachtegang expres antipopulaire muziek gemaakt zou hebben.
Schönberg zette echter slechts weer nieuwe stappen in een muzikale ontwikkeling die al eeuwen gaande was. Vanaf het begin van dat er samenklanken in muziek ontstaan, gaat men elementen toevoegen die de harmonie kleuren, de samenklank verrijken. Een criticus schreef over de mazurka’s van Chopin in 1832; “oorsplitsende dissonante akkoorden, geforceerde overgangen, vreemde modulaties, lelijke verstoringen van melodie en ritme”, dat wat we nu juist fris, pikant, kleurrijk aan diezelfde muziek vinden. Muziek maakt ontwikkelingen door en de mensen daarbij. In de 19e eeuw voegen componisten steeds vaker nieuwe samenklanken toe, raken verder weg van de toonsoort en dat resulteert uiteindelijk in de ultieme stap van Schönberg: het totaal loslaten van een tooncentrum. Niet om alleen voor de elite te schrijven, maar om een volgende stap uit te proberen.

Dat kun je mooi vonden, of niet mooi. Daar gaat het niet echt om. Het is een van de manieren om klanken te ordenen. Schönberg kon die stap zetten, omdat hij in de muziek geschoold was en verder durfde te denken. Zo kunnen kunstenaars stappen zetten, die weer nieuwe ontwikkelingen op gang helpen. Je weet vantevoren niet waar je uitkomt en een samenleving zal altijd mensen nodig hebben die dat durven doen. Op de weg naar Schönbergs muziek, zijn ook andere afslagen genomen die bijvoorbeeld tot jazzimprovisaties hebben geleid. En daar is alweer meer belangstelling voor. Elke nieuwe stap kan nieuwe deuren openen.

Juist omdat niet iedereen dat kan volgen, is er in de markt voor dergelijke pioniers geen ruimte en is subsidie noodzakelijk. Vele grote ondernemingen hebben mensen in dienst die van allerlei zaken uitproberen aan producten waar nog geen vraag naar is op de markt. Het ene idee werkt wel. Het andere levert niks op. Maar omdat die bedrijven dat doen, kunnen ze innoveren. Onze samenleving profiteert op termijn ook van vernieuwingen in de kunst. Soms is een experiment geslaagd, soms opent het nieuwe wegen, soms lijkt het nergens op.
Sommige mensen kunnen de stappen van Schönberg wel volgen, omdat zij de kans kregen erin geschoold te worden. Kaatsen of cricket is ook leuker om naar te kijken als je de spelregels kent, anders haak je misschien al snel af omdat je niet begrijpt waar het over gaat. Het is even leuk om te kijken naar balletje gooien, maar je zult het meer kunnen waarderen als je weet wat de bedoeling is.

Aan de kloof tussen Schönberg en MTV kunnen we veel doen door mensen al van jongsafaan in muziek te scholen. Gewoon leren luisteren naar muziek, kennismaken met diverse stijlen en muzieksoorten. Muziekles mee in het basisprogramma, net als taal en rekenen. Het kan mensen voor de rest van hun leven een enorme rijkdom opleveren. Je kweekt belangstelling voor zelf muziek maken, en interesse om later naar allerlei concerten van diverse stijlen te gaan. Muziekliefhebbers zullen in staat zijn om met meer kennis, wat de interesse kan verhogen en beleving zal intensiveren, hun keuzes naar wat zij willen horen, te maken. Dat zal goed zijn voor de markt en ook meer draagvlak voor steun van de kunstsector creëren.

Annemieke Zuurbier
Musicologe, pianiste en muziekdocente